close

Wangsalan Wong Dermayu Cirebonan

Wangsalan merupakan tradisi ekspresi yg masih dikenal di daerah Pantura, khususnya Indramayu & Cirebon.  Meskipun kurang begitu memasyarakat, wangsalan masih mempunyai tempat di hari penduduk Indramayu & Cirebon.

Pada mulanya, wangsalan merupakan permainan teka-teki. Berikut beberapa acuan wangsalan yg umumdiajarkan di sekolah-sekolah.

  1. Jenang gula, kowe aja lali ( jenang gula : gulali = lali ).   
  2. Sekar aren, rawuhipun sampun dangu-dangu. ( Sekar aren : dangu = dangu ).
  3. Njanur gunung, kadingaren ( Janur gunung : Aren = Kadingaren ).
  4. Mbalung klapa, geleme mung ethok – ethokan. ( Mbalung Klapa : Batok = Ethok – ethok ).
  5. Mbalung janur, Paring Usada nggonku nandhang wuyung. ( Balung janur : Sada = usada ).
  6. Reca kayu, goleka kaweruh rahayu. ( Reca kayu : Golekan = goleka ).
  7. Ngembang garut nggremeng ora karuwan. ( kembang garut = gremeng = nggremeng ).
  8.  Ngembang kacang, mbesengut ora kalegan. ( kembang kacang : besengut =  mbesengut ).
  9. Kembang jambu, kemaruk duw dolanan anyar. ( kembang jambu : karuk =  kemaruk ).
  10. Roning mlinjo, sampun sayah nyuwun ngaso. ( Roning mlinjo : so = ngaso ).
  11. Klapa mudha, yen kalegan paringa apura. ( klapa mudha : degan = kalegan ).
  12. Kembang gembili seneng-seneng oleh rejeki. ( kembang gembili : seneng = seneng-seneng ).

Dalam penduduk Indramayu-Cirebon wangsalan lazimdijadikan semacam pantun. 

Gubuk duwur ning tengah-tengah sawah
Mengkenen temen, wong demen durung kelakon

Jika dilihat sekilas, tak ada persamaan rima antara “sawah” & “kelakon.” Sebenarnya di sinilah arti dr wangsalan itu. 

Baris pertama yaitu teka-tekinya. “Gubuk duwur ning tengah sawah” dlm kosakata lainnya adalah ranggon. Makara rima pada kata “kelakon” mengambil dr tanggapan teka-tekinya, yakni ranggon. 

Sebagai ilustrasi dlm bahasa Melayu atau Indonesia, misalkan kita ingin mengambil rima dgn kata-kata “Aduhai sangat badan begitu harum.” Untuk menerima kata harum kita apalagi dulu menciptakan teka-teki. 

Teka-teki apa yg kira-kira jawabannya memiliki rima “um” mirip dlm kata jarum? Mungkin ini misalnya. 

“Matanya satu ekornya tajam.
Aduhai sungguh tubuh begitu harum

Jawaban dr “matanya satu ekornya tajam adalah “jarum.” Rima harum mengambil dr kata “jarum.”

Namun akhir-akhir ini, wangsalan Indramayu Cirebon mengalami perubahan. Masyarakat mengartikan wangsalan layaknya pantun. 




Dodok suwe mampu ambeyen
Adus suwe mampu meler
Iku wadon zaman sekien
Dadae dibuka pupue dieler

Jati Barang Jati Sawit
Wonge Garang beli duwe duit.

Buah kesemek kacang gawil
Diadange durung mateng
Orang ngemek orang nduwil
Nang ngapa bisae meteng?

Sega diadang terus diangi
Wis mateng wonge pada tangi
Baka metu bengi-bengi
Bonggan meteng bli duwe laki

Bocah pada dolan ning karang
Dolane jaran-jaranan
Heran temen zaman kini
Kawin senen selasa lahiran

Bajigur enak karo sekoteng
Nginume infinit arep melek
Luruh sambel jagate peteng
Olih-olih tai tembelek

Njukut piring karo sendok
Kanggo mangan tahu gejrot
Limang taun ora ketemu senok
Pas ketemu tambah gembrot

Karang Sinom aduh baguse
Ana kumis aduh kandele
Lagi enom pada demene
Kawine wis pada tuae

Karang Sinom gudange areng
Diukur pada dawane
Lagi enom durung ana bareng
Ditunggu pada tuwane


Kunang-kunang gawe demen
Demen gah ning Kang Wawan
Iku lanang yummy temen
Rabi siji Arab sijine Taiwan

Bengi-bengi nonton pitung
Pitung hebat akeh ilmue
Dasar nasib laki untung
Due rabi wis akeh anake

Jaran iku arena kuda
Baka penyu arane kuya
Bagen duwe rabi rangda
Sing penting mah wonge setia


Akeh gonggo karo yuyu
Yuyu atos iku capite
Enggo apa raine ayu
Baka demene mana mene


Layang layang murage ning pekarangan
Ati sun terbang keduhung kenang sampean

Tuku kojek olieh baso,
aja ngeledek ning wong doso
Mangan kojek ning sor gedang,
infinit ngeledek kena tendang

dolan meng dermayu lewate palimanan,,
nyampe kertasemaya nenggor becae wa kaji..
nok wong ayu kakng banget kedanan.
kuwayang bahagia yen kelakon dadi siji..


oskadon cangkange biru.
njukut piring nggo wadah jangan.
demen wong wadon bli bisa turu,,
awak gering klalen nng mangan.


KEMBANG JAMBE TUTUP KETEL
DEMEN KABEH ORA ANA SING NYANTEL



nginum oskadon ning wayah awan,,
dipaih madu manis rasane,,
due wadon kerjane ning taiwan,,
lamon rindu mung bisa mandeng potone


Kuntilanak mangani kerupuk.
Dodok selonjoran klambine nepluk.
Paling lezat due rabi bapuk.
Najan bli kasuran tetep rasane empuk


Dolan ning legok tuku iwak asin.
Numpak kopayu mudune ning karangsong.
Motok mogok keentokan bensin.
Cerbon dermayu bensin pada kosong


Gula pasir
Gula kerikil
Sing di taksir
Wis due putu
 
 
 
 
 


Tuku srabi wetenge ngelih.
Rumbah semanggen di kemasan lima..
Luruh rabi aja pilah pilih.
Rangda gah bagen asal suka nerima


nonton persib lewate desa krasak.
Mamba jatisawit jebole ning palimanan.
Emang nasib sun dadi wong blesak.
Gampang gah luruh duit drpd luruh demenan


nandur kersem ning musim udan.
tutupan koran angger kecipratan.
pesam pesem sun kaya wong edan.
kenang kasmaran ning gadis anjatan


Tuku tawas di taroh ning longan.
Pelem kweni murag ning selokan.
Selawas lawas urip sun dadi bujangan.
Pengen ngerasani ndueni gendakan 


Dina senen borong borong ning pasaran.
Tuku kudung biru balike kro boncengan.
Kaya kenen rasane wong lagi kasmaran.
Rasae blenak turu klalen ning mangan.


Dolan ning kroya tukune sarden..
mampir ning temiyang di suguhi roti..
indonesia wis arepan ganti presiden.
nangapa reang wadone bli ganti ganti

Wangsalan Rangda Malam Minggu
Wangsalan Mertua Galak
Wangsalan Pengen Kawin
Wangsalan Lucu Cinta Ditolak

Baca Juga:  Kata Bijak Tentang Alam